ناصر سهرابی
سلیس: ماکس فون سیدو، بازیگر فیلم‌هایی مانند «جن‌گیر» و «مهر هفتم» در ۹۰ سالگی درگذشت. خانواده او با «قلبی شکسته و اندوهی بی‌کران» روز یکشنبه ۸ مارس خبر مرگ این هنرپیشه زاده سوئد را اعلام کردند.
ماکس فون سیدو با آن قدبلند و چهره استخوانی‌اش بهترین گزینه برای شخصیت‌های تک‌بعدی و خاص فیلم‌های اینگمار برگمان بود. آن‌قدر که برگمان سر صحنه فیلم‌هایش با بازیگران زن مشکل داشت در مقابل، کار کردن با مردها و چهره‌هایی چون ماکس فون سیدو را می‌ستود. شاید تاریخ سینما سلحشور زاهد و پاک‌باخته «مهر هفتم» را هیچ‌گاه فراموش نکند.
ماکس فون سیدو نقش مردی جامانده از حقیقت را در جدال با مرگ به زیباترین نوع ممکن به تصویر می‌کشد. صحنه بازی شطرنج در کنار ساحل با نماد مرگ برای همیشه در ذهن سینما دوستان به یادگار می‌ماند.
ماکس فون سیدو در 10 آوریل 1929 در شهر سوئد متولد شد و در رویال دراماتیک استکهلم بازیگری تئاتر را شروع کرد. بعد از تجربه‌های گران‌قیمتی که در تئاتر سوئد کسب کرد از سال 1949 به‌طورجدی بازیگری در دنیای سینما را آغاز کرد. از سال 1950 تحت هدایت اینگمار برگمان حضورش در سینما را به‌عنوان بازیگری نوگرا و مسلط گسترش داد. با آن قامت بلند، موهای طلایی و بیان منحصربه‌فردش در طول دوران بازیگری‌اش کارنامه درخشان و رنگارنگی را از خود به یادگار گذاشت.
ماکس فون سیدو بعد از حضور مهم و درخشانش در سینمای سوئد توجه کارگردانان سرشناس آمریکایی را به خود جلب کرد. همکاری‌اش در فیلم «بزرگ‌ترین داستان عالم» ساخته جرج استیونس و فیلم «خاطرات کوئیلر» به کارگردانی مارک آندرسون که بارها از تلویزیون خودمان هم پخش شد هویت جدیدی را برایش در سطح سینمای دنیا رقم زد.
از دیگر فیلم‌های مهمش که در آن‌ها به ایفای نقش پرداخت می‌توان به «سه روز کندور» سیدنی پولاک، «جسدهای عالی» فرانچسکو رزی، «تلماسه» دیوید لینج و فیلم «فرار به‌سوی پیروزی» جان هیوستون اشاره کرد. اولین آشنایی نگارنده با این هنرپیشه کارکشته سوئدی همین فیلم «فرار به‌سوی پیروزی» بود که سال‌ها پیش در سینمای رنگین‌کمان واقع در میدان فوزیه سابق و امام حسین فعلی با بلیت پنج‌تومانی امکان تماشایش را پیدا کردم.
ماکس فون سیدو در نقش یک فرمانده نازی در کنار بازیگرانی چون مایکل کین و سیلوستر استالونه جوان بازی چشمگیری ارائه داد. از دیگر نقش‌های به‌یادماندنی‌اش شاید همان پدر روحانی فیلم «جن‌گیر» ساخته ویلیام فرید کین باشد که در همان صحنه آغازین ورودش به فیلم موی بر انداممان سیخ می‌کند.
پدر روحانی با چمدانی در دست اتاق نورانی دخترک جن‌زده را نظاره می‌کند. ماکس فن سیدو نزدیک به یازده فیلم برای اینگمار برگمان کارگردان افسانه‌ای سوئد بازی کرد و عاشقان سینما هیچ‌وقت بازی‌های بی‌نقصش در فیلم‌های «توت‌فرنگی‌های وحشی»، «چشمه باکره» و «نور زمستانی» را فراموش نخواهند کرد. او درباره همکاری‌اش با برگمان گفته بود که او اغلب نقش «خود دیگر» این کارگردان اسطوره‌ای سوئد را بازی می‌کرد: «کشمکشی که بین این شخصیت‌ها وجود دارد همان کشمکش‌هایی است که اینگمار با خودش داشت.»
او یک‌بار در مصاحبه‌ای گفت: «آنچه من به‌عنوان بازیگر دنبالش هستم، حضور در نقش‌های گوناگون است. خیلی خسته‌کننده است که شما کم‌وبیش در یک شخصیت گیر بیافتید.»
لس‌آنجلس تایمز در سال ۲۰۰۷ او را این‌گونه توصیف کرد: «فون سیدو به‌طور غریزی حضوری پرقدرت و با ابهت روی صحنه داشت؛ اما در زندگی شخصی، او مردی گرم و بی‌ادعا بود که فکر نمی‌کرد کارنامه حرفه‌ای برجسته‌ای دارد.»
ماکس فون سیدو تا سال‌های پایانی عمرش هم به بازیگری ادامه داد. سال ۲۰۱۴ بجای یکی از شخصیت‌های «خانواده سیمپسون» حرف زد و سال ۲۰۱۵ در «جنگ ستارگان: نیرو برمی‌خیزد»، ظاهر شد.
ماکس فون سیدو، سال ۲۰۱۶ در سه قسمت از سریال «بازی تاج‌وتخت» در نقش کلاغ سه چشم حاضر شد که برایش دومین نامزدی جایزه امی را به همراه آورد.
ادگار رایت، کارگردان انگلیسی در مورد او در توییتر نوشت: «ماکس فون سیدو، هفت دهه حضوری نمادین در سینما داشت و به نظر می‌رسد که او همیشه همراه ما می‌ماند.»
ماکس فون سیدو چهار پسر دارد که دوتای آن‌ها از همسر اولش کریستینا اینگا بریتا اولین هستند. او سال ۱۹۹۷ در پروانس فرانسه با کاترین برله ازدواج کرد و پنج سال بعد تابعیت این کشور را گرفت که به معنای دست کشیدن از ملیت سوئدی‌اش بود.
او دو بار نامزد دریافت جایزه اسکار شد، ازجمله جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد برای فیلم پله فاتح (۱۹۹۸). وی سال ۲۰۱۱ نیز برای فیلم «فوق‌العاده بلند و بیش‌ازحد نزدیک»، نامزد دریافت بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد.
ماکس فون سیدو اخیراً در سن نودسالگی چشم از جهان فروبست و نامش را برای همیشه در تاریخ بازیگری سینما ثبت و به یادگار گذاشت.
یادش برای همیشه گرامی باد.
